Οι προκλήσεις της διαχείρισης υδάτινων πόρων σε τουριστικές περιοχές, στη Ρόδο και τα Δωδεκάνησα γενικότερα

Εισήγηση της Εύης Δ. Οικονομίδου στο 3ο συνέδριο Αρχιτεκτονικής και τουρισμού.

Οι προκλήσεις της διαχείρισης υδάτινων πόρων σε τουριστικές περιοχές, στη Ρόδο και τα Δωδεκάνησα γενικότερα

   Υπάρχει το εξής παράδοξο που παρατηρείται τα τελευταία αρκετά χρόνια, στις έντονα τουριστικά ανεπτυγμένες περιοχές, όπως η Ρόδος και τα Δωδεκάνησα. Ενώ κατασκευάζονται όλο και μεγαλύτερες και εντυπωσιακές εγκαταστάσεις, καινούρια ξενοδοχεία εξαιρετικής αρχιτεκτονικής, παρατηρούμε απαρχαιωμένα συστήματα ύδρευσης, προβληματικά συστήματα αποχέτευσης και μια αποσπασματική προσπάθεια διαχείρισής τους, κάτι που εντείνεται και με τον εποχικό χαρακτήρα λειτουργίας των ξενοδοχείων.

   Είναι σε όλους μας γνωστό πόσο σημαντικός είναι ο τουρισμός για τη χώρα μας και την περιοχή μας ιδιαίτερα, ο οποίος όχι άδικα χαρακτηρίζεται η βαριά μας βιομηχανία. Η Ρόδος και τα Δωδεκάνησα έχουν μακρά παράδοση στο τουριστικό προϊόν και αποτελεί την κινητήριο δύναμη της κοινωνίας και της οικονομίας.

   Ενώ όμως ο προορισμός είναι ισχυρό χαρτί, για να συνεχίσει να αναπτύσσεται πρέπει να διαχειριστούμε ανάλογα τις υποδομές του τόπου, ώστε να μη στερεί από τους κατοίκους της περιοχής το ανεκτίμητο αγαθό του νερού, και να επιβαρύνει μόνο τον τόπο με τις αυξανόμενες απορρίψεις λυμάτων και αποβλήτων.

   Τα τελευταία χρόνια έχουν δει τη δημοσιότητα πολλά προβλήματα στην περιοχή μας σχετικά με την διαχείριση των υδάτινων πόρων, προβλήματα επάρκειας και ποιότητας νερού, όπως και διαχείρισης των εγκαταστάσεων.

   Όσο εμείς δεν αντιμετωπίζουμε το θέμα, παγκοσμίως παρατηρείται σημαντική μείωση των αποθεμάτων νερού. Πρόσφατα η NASA παρουσίασε έρευνα που διεξήγαγε με συνεχείς δορυφορικές μετρήσεις επί 14 έτη, όσον αφορά τη διαθεσιμότητα νερού παγκοσμίως. Παρατηρήθηκαν μεταβολές στα αποθέματα του νερού, τα οποία μπορεί να επηρεάσουν τη διαθεσιμότητά του ακόμα και τον τρέχοντα αιώνα.

   Η περιοχή μας είναι και αυτή μια από τις δοκιμαζόμενες στην μείωση του διαθέσιμου νερού, και οι υποδομές δέχονται αρκετές πιέσεις κάποιες  από τις οποίες είναι,

• Μορφολογικές
• οι περιορισμένες δεξαμενές υπογείων υδάτων, όπως και η μορφολογική ιδιαιτερότητα στις νησιωτικές περιοχές, με αποτέλεσμα τη δυσκολία στις επιπλέον γεωτρήσεις και το αυξανόμενο κόστος.
• Κλιματικές, το υποτροπικό κλίμα στο οποίο βρίσκονται τα νησιά μας, με τα πολύ ξηρά καλοκαίρια και τις περιορισμένες βροχοπτώσεις το χειμώνα, ή έντονες και καταστροφικές
• Συνεχώς αυξανόμενη ζήτηση νερού, και ανάγκης διαχείρισης των υποδομών αποχέτευσης,
• Ειδικότερα κατά την τουριστική περίοδο, οι απαιτήσεις αυξάνονται κατακόρυφα, δημιουργώντας τεράστιο πρόβλημα στις υποδομές και την εξυπηρέτηση ντόπιων και επισκεπτών.
• Η συνεχής παλαίωση των υποδομών, και η προβληματική διαχείριση ή και εγκατάλειψη.

   Ήδη σε αρκετά σημεία των Δωδεκανήσων υπάρχει υφαλμύρηση των υπογείων υδάτων, φαινόμενο το οποίο έχει ήδη συμβεί και θα ενταθεί εάν δεν ληφθούν μέτρα.

   Τα διαθέσιμα αποθέματα είναι ιδιαίτερα περιορισμένα και οι δυνατότητες φυσικής αναπλήρωσης τους χαμηλές.

   Όσον αφορά την αντιμετώπιση και τη διαχείρισή τους, προβλήματα που αντιμετωπίζουμε τα αντιμετωπίζουν και πολλές άλλες περιοχές, και ευτυχώς δεν χρειάζεται να ανακαλύψουμε τον τροχό.

   Είναι σημαντικό να γίνει διαχείριση των υδάτινων πόρων, συνολικά στην λεκάνη απορροής, όπως ορίζει και η οδηγία της Ευρωπαϊκής Ένωσης για το νερό. Στην επίλυση του θέματος υπάρχει εκτενής τεχνογνωσία, αλλά απαιτείται μια δυναμική προσέγγιση με κεντρικό σχεδιασμό, με παράλληλη συμμετοχή επιστημονικών φορέων, οργανώσεων και πολιτών.

  Θα πρέπει να υπάρξουν προτάσεις μείωσης κατανάλωσης, καθώς κοινός στόχος όλων είναι η βιωσιμότητα, η διατήρηση, η προστασία και η αποτελεσματική διαχείριση των αποθεμάτων νερού.

Ενώ ακόμα θα πρέπει να υπάρξουν προτάσεις ορθότερης διαχείρισης λυμάτων και αποβλήτων.

Ειδικά στη Ρόδο και τα Δωδεκάνησα

• Μείωση άντλησης, Επανασχεδιασμός γεωτρήσεων
• Οι γεωτρήσεις δεν μπορούν να γίνονται ανεξέλεγκτα ειδικά στις παράκτιες περιοχές. Ένα μητρώο καταγραφής των γεωτρήσεων πρέπει να πάψει να είναι άλλο ένα γραφειοκρατικό θέμα, αλλά ένα εργαλείο για τη βελτίωση των υδάτινων πόρων.

     Υπάρχει μεγάλος πλούτος τεχνογνωσίας για τη διαχείριση υπόγειων ταμιευτήρων ύδατος, ειδικά και για περιπτώσεις υφαλμύρησης αλλά απαιτείται η συνεργασία όλων μας για την επίτευξη του στόχου.

   Γίνονται κάποια βήματα προς τη σωστή κατεύθυνση, όπως η δημιουργία φραγμάτων αποταμίευσης νερού, είτε για πόσιμο ή για άρδευση, και οι εγκαταστάσεις αφαλατώσεων σε απομακρυσμένες περιοχές, αλλά πρέπει να γίνουν πολύ περισσότερα και να επιταχυνθούν οι δράσεις.

• Είναι σημαντικό να ληφθεί υπόψη το ανάγλυφο του τόπου κατά τον χωροταξικό σχεδιασμό, ώστε να γίνει πιο αποτελεσματική διαχείριση του νερού από τις βροχοπτώσεις, ταυτόχρονα προστατεύοντας από τις πλημμύρες.
• Υποστήριξη υποδομών και εκσυγχρονισμός τους

    Πρέπει να επανασχεδιαστεί η διαχείριση των λυμάτων, ώστε να μπορεί να καλύψει τις αυξημένες ανάγκες του τόπου, ειδικά κατά τους καλοκαιρινούς μήνες, όπου δοκιμάζεται λόγω τουρισμού.

   Στην παρούσα φάση ο κεντρικός βιολογικός και τα αντλιοστάσια λειτουργούν υπό τεράστια πίεση τους καλοκαιρινούς μήνες με συστηματικά προβλήματα διαρροών.

   Ένας βιολογικός καθαρισμός δεν είναι αρκετός για να καλύψει το νησί. Πρέπει να γίνουν περισσότερες εγκαταστάσεις, οι οποίες να καλύπτουν μεγαλύτερα μέρη του νησιού, ενώ οι υπάρχουσες υποδομές πρέπει να ελέγχονται αξιόπιστα για τη σωστή λειτουργία τους, τόσο με τη διαδικασία των αυτοελέγχων, όσο και με τους επίσημους ελέγχους.

   Ειδικά η λειτουργία βιολογικών καθαρισμών απαιτεί υπευθυνότητα και εγρήγορση. Ήδη, εφαρμόζεται σε μερικό βαθμό σε αρκετές μονάδες επεξεργασίας  λυμάτων σε τουριστικές μονάδες, όμως χρειάζεται προσοχή στην εφαρμογή του νομοθετικού πλαισίου, ειδικά κατά την αρχική μελέτη.

Οι ξενοδοχειακές μονάδες θα μπορούσαν να λάβουν υπόψη κάποιες από τις παρακάτω προτάσεις,

• Θα πρέπει να γίνει αναθεώρηση στη χρήση νερού για αναψυχή
• Μπορεί να χρησιμοποιηθεί θαλασσινό νερό στις παραθαλάσσιες πισίνες, κάτι που εφαρμόζεται στην Κύπρο εδώ και αρκετά χρόνια.
• Ελάττωση χρήσης γεωτρήσεων, ειδικά σε παραθαλάσσιες περιοχές,
• Να συστηματοποιηθεί η περιορισμένη άρδευση με λύματα μετά από επεξεργασία, με υπεύθυνη λειτουργία και έλεγχο

   Η χρήση από εμάς, τόσο τους πολίτες όσο και τις επιχειρήσεις πρέπει να επαναξιολογηθεί και να γίνει σημαντική προσπάθεια μείωσης της αλόγιστης  χρήσης, τόσο με δράσεις, όσο και με την κατάλληλη ενημέρωση ειδικά τους καλοκαιρινούς μήνες.